Osmancık Kalesi,93.268.06 m2. Olarak, Osmancık Belediyesi Tüzel Kişiliği adına tapuludur. 1. Derece de arkeolojik sit alanıdır. Osmancık Kalesi, Yüksek Anıtlar ve Koruma Kurulu’nca koruma altına alınmıştır. Korunması gerekli taşınmaz kültür veya tabiat varlığı olup, eski tarihi eserdir.
Osmancık Kalesinin etrafındaki evler, yeşil alan olarak yapılması gerekçesiyle kamulaştırılarak, kalenin etrafı yeşil alan olarak yapılması düşünülmekte olup, buralarda bulunan evler yıkılarak, yeşil alana dönüştürülecek, çalışmalar ve kamulaştırmalar bu yönde halen devam etmektedir.
Doğu ve batı arasında tarih boyunca bir geçit konumunda bulunan Osmancık, Roma ve Bizans dönemlerinde PİMOLİSİNE adıyla anılan önemli bir merkezdir. Tarihi İpek Yolu Osmancık’tan geçmekteydi. Gidiş-gelişleri denetim altında bulundurma, vergi ve gümrük gibi hususları sağlayabilmek için müstahkem duruma getirilmiştir. Bu nedenle Hititler tarafından M.Ö.1900 yıllarında yapıldığı düşünülmektedir.
Kandiber Kalesi olarak da adlandırılan kale, Kızılırmak üzerine kurulu Koyun Baba Köprüsü ile yan yanadır. Osmancık şehrimizin merkezinde bulunan kaleden bayramlarda özellikle Ramazan ayında(30)gün boyunca orucu açmak için duyuru olarak kayadan fişek patlatıldığından “Fişekci Kayası” da denilmektedir. Bizim çocukluğumuzda fişekler ramazan ayında buradan patlatılır, orucumuzu da ona göre bozardık.
Doğal, yüksek kayalıklar üzerinde kurulan kalenin içinde oyulmuş taş odaları, kaya mezarları, kabartmalar ve tünel biçiminde yollar bulunmaktadır. Bu kalıntıları Hititlere ait olan kale tarih boyunca savaşlara sahne olmuş yakılıp, yıkılmıştır. Büyük İskender’in Anadolu ‘ yu istilasından sonra, Amasya’daki Pontus Kralı Mithritates Amasya’yı koruyabilmek için AFLAN adındaki komutanını Osmancık’a atamış, o da yıkık vaziyetteki kale surlarını yenden onartmış ve kente EFLANOS(Aflanos) adını vermiştir.
“Kal’a –i Asuman”(Gökyüzünün Kalesi) olarak çeşitli öykülere konu olan Osmancık kalesi, yerli ve yabancı birçok gezgin gibi Evliya Çelebi ‘yi de etkilemiştir. Seyahatnamesinde: Osmancık Kalesi hakkında şu bilgileri vermektedir: Kalesi, Kızılırmak’ın doğusunda olup, büyük bir köprü ile geçilir. Irmağa yakın bir yalçın kaya üzerinde küçük ve sağlam bir yapıdır. Çepçevre büyüklüğü 800 adımdır.
Yekpare bir kale olup, girişte, bir demir kapısı vardır. Çok yüksek olduğundan içeri giremedik.
Ama dışarısı, varoşu 1000 kadar bağ ve bahçeli, eski biçimde Türk evleridir. Hepsi tahta ve toprak örtülü, sağlam ve güzel evlerdir.” diye bahsetmektedir.
Osmancık İlçemizin merkezinde, Kızılırmak nehrinin kuzey kenarında doğu-batı yönünde oval konumda uzanan, tahmini 275 mt. Yükseklikte tabii bir kayalığın üzerine inşa edilmiştir. Kalenin giriş kapısı güneyde, Koyun Baba Köprüsünün karşısındadır. Kapının her iki yanında yuvarlak kule şeklindeki surlar, gözlemci yerleri vardır. Daha yukarılara çıkıldığında kalenin iç kapısı vardır. Üstü kemerli olup, taştan yapılmıştır. İki yanında gözlemci yerleri vardır. Kademe şeklindedir. Üç kademeden oluşmuştur. Kalenin dış çevresi tahminen 2500 mt .dir. Doğu, batı ve kuzey kesimleri yalçın ve sarptır. Taştan oyulmuş, mağaralar bulunmaktadır. Çocukluğumuzda, güney mahallesi tarafında bulunan mağaralara arkadaşlarımla birlikte kolayca çıkmıştım, ancak inerken çok zorluklar çekerek, aşağıya düşme tehlikesiyle korkarak inmiştim. Mağaralara çıkmak ve inmek kayalar sarp ve dik olduğundan çok tehlikelidir. Çünkü o anları ben bir kere yaşadım, bir daha da hiç çıkmadım, o anları tekrar yaşamak istemedim.
19. yüzyıl sonlarına kadar, kale hem bir savunma yeri ve hem de bir yerleşme yeri olarak kullanılmıştır. Kalenin güney kısmından Kızılırmak akmaktadır. Kaleden gerek Kızılırmak ve gerekse Osmancık görünümü çok güzeldir. Kaleye çıkıp seyredilmesini tavsiye ederim. Bir savunma halinde su alabilmek için Kaleden Kızıl ırmağa inen gizli bir yer altı tüneli yapılmıştır. Su tüneli yukarda hamam denilen yerden, Koyun baba Köprüsünün birinci gözüne inmektedir. Kızılırmak’tan alınan su ile Kalede oturanlar su sıkıntısı çekmemişlerdir. Yolda yeraltı çalışmaları sırasında bu tünel meydana çıkmış, ilgili makamlara bildirilmiş, ancak, maalesef bu tünel ilgisizlik yüzünden kapatılarak bir tarih yok olmaya çalışılmıştır.
Selçuklu çağını tarihlendiren Osmancık Kalesi muhtemelen kare planlı olup, yapı malzemesi olarak moloz taşlar kullanılmıştır. Taş araları Horasan harcı ile örülmüştür.
Kaledeki düzlük kısımlara 1970 li yıllarda çam fidanları dikilmiştir. Kalemiz son yıllarda Belediyemiz tarafından onarıldı, yemek için lokanta, çay içmek içinde kahvehaneler, teraslar, çeşmeler, tuvaletler yapıldı, teraslara da Osmancıklı Sadrazamlarımızın adları verildi. Kaleye çıkış için merdivenler yapılmış, korkuluklar yapılmış, çok kolay çıkılıyor.
Yüksek bir tepe üzerinde kurulmuş olan kalenin surlarının uzunluğu 250 mt. yüksekliği ise 30 mt.dir. İlk defa kimler tarafından yapıldığı bilinmemekle birlikte Roma devrinde yapıldığı sanılmaktadır.
Türkiye’mizin önemli pirinç merkezlerimizden Osmancık’taki Osmancık kalesi diğer adıyla ramazan ayında fişek atıldığı için Fişekçi Kayası ve Kandiber Kalesi olarak da adlandırılan Kale, Kızılırmak üzerinde kurulu bulunan 600 asırlık Koyunbaba Köprüsü ile İlçemizin önemli tarihi eserlerimiz arasında bulunmaktadır. Kale geçmişteki önemli savunma yerlerindendir.
Kale yada Kermen ,düşmannın gelişinin beklendiği yollar,üzerine strejik öneme sahip olan şehirlere ve geçit ve dar boğazlara savunma amaçlı olarak inşa edilen ordusal yapılardır.
Kalede kaya mezarları,su yolları, surlar Hitit,Roma,Selçuklu ve Osmanlı medeniyetlerinden izler taşımaktadır.272 basamakla çıkılan Kale, Kızıl ırmağın suladığı çeltik tarlalarıyla ziyaretçilerine doyumsuz bir manzara sunmaktadır.
Osmancık Belediyesince 2014-2019 yıllarında restarasyonu tamamlanan kale kıyısında bulunduğu,Kızılırmak ve hemen önüne inşa edilen Mustafa Kemal ATATÜRK Parkı(Kent Park) ziyaretçilerine açık olup, Osmancık Kalesi(Kandiber,Fişekçi Kalesi)nin Osmancık’a gelen turist sayısı artmakta olup, Kaleyi yıllık ziyaret eden yerli ve yabancı turist sayısının 20 binin üzerinde olduğu belirtilmiştir.
Kalenin restorasyonun ardından yapılan ışıklandırma ile bir gerdanlık gibi Osmancık’ı süslemektedir. Osmancık Belediyesi tarafından, Kandiber Kalesi için 42 mt. Yüksekliğinde Cam teras ve asansör projesi hazırlanmış olup, proje hayata geçip yapıldığında, daha da güzel olacaktır. Dileğimiz, arzumuz bu projenin bir an önce hayata geçirilip bir an önce yapılmasıdır. O zaman Osmancık ve Kalemizi görmek için daha çok ziyaretçi akını olacaktır.
Kaleye çıkmamış olanlara ömründe hiç olmasa bir defa çıkıp Osmancık’ı buradan seyretmelerini tavsiye ederim.
Her şey güzel Osmancık için… (Abdullah Keskin)
