Küresel sermaye ve dolar

Küresel sermaye nedir? Sürekli birileri tarafından kötü, birileri tarafından olmazsa olmaz olarak görülen küresel sermayenin başlangıcı ve etkileri nelerdir? Bunların iyi bilinmesi ve ona göre tedbir alınması gerekmektedir. Bu, bilinmediği takdirde bizim küçük tasarrufçularımız hep zarar görecek, ellerindeki parayı kaptıracaklardır. Küresel sermayenin en büyük oyuncularından olan ABD’nin, olumlu ya da olumsuz yapacağı her türlü hareket, bizleri doğrudan etkileyecektir. ABD’de oluşacak olumsuz bir hava küresel sermaye ilişkisi olan her ülkeyi az ya da çok etkilemektedir. Peki neden? Bu nedeni bulmak için önce bir hikâye ile konuya başlamak gerekir. Hikâye şu; Hitler Almanya’sı Avrupa’ya saldırdığında, dengeleri değiştirmek ve yenidünyanın hâkimi olmayı amaçlayan ABD, Avrupa’yı Hitlerden kurtarmak için harekete hazırlanır. Hitler her girdiği ülkenin Merkez Bankalarındaki altınlara saldırmakta ve hazinesine aktarmaktadır. Bunu gören ülkeler, yükledikleri altınları işgale uğramamış diğer Avrupa ülkelerine doğru yola çıkartırlar. ABD, bu altınların güvende olmadığını ve Hitlerin eline geçmemesi için Amerika’ya gönderilmesi ve burada saklanmasını önerir. Sıkıntı içerisindeki Avrupa, bu öneriyi kabul eder ve altınlar bir gemi ile Amerika’ya doğru yola çıkarken, Amerika’da General Eisenhower kumandasında 1944 Haziran-Eylül aylarında Avrupa’ya ayak basar. II. Dünya Savaşı sonrasında; kambiyo kurlarının dünya ticaretini geliştirici bir sisteme göre saptanması için yeni yöntemler aranmıştır. (altınları ABD’den kurtarma çalışması) Yapılan çalışmalar sonucunda Temmuz 1944'te ABD'nin New Hampshire eyaletinin küçük bir beldesi olan Bretton Woods'da toplanan Birleşmiş Milletler Para ve Finans konferansında imzalanan "Uluslararası Para Anlaşması" ile uluslararası ödemelerde kullanılacak yeni bir sistem geliştirilmiştir. Doğu Blok’u ülkeleri dışındaki 44 ülkeden 730 delegenin katıldığı bu anlaşma ile katılan ülke paraları için sabit kur esası benimsenmiş ve anlaşmaya katılan her ülkenin parasının değerinin, dolar esas alınarak saptanması kabul edilmiştir. Uluslararası para sisteminin kurallarını belirleyen bu anlaşma, Dünya Bankası ve Uluslararası Para Fonu'nun (IMF) kurulmasına karar vermiştir. Bu kurumlar, 1946'da, yeterli sayıda ülke anlaşmayı imzalayınca faaliyete geçmiştir. Breton Woods anlaşmasına göre, Amerika kendi merkez bankasında altın rezervlerini muhafaza edecek, diğer ülkeler ise kendi merkez bankalarında dolar bulunduracaklardır. Buna karşılık olarak da kendi milli paralarını çıkartacaklardır. İkinci Dünya Savaşından önce ülkeler, merkez bankalarındaki altın rezervlerine göre milli paralarını basarken, bu anlaşmadan sonra merkez bankalarında dolar tutacaklar ve bu tuttukları dolara göre milli paralarını çıkartabileceklerdir. Bu arada dolar ile altın arasında da bir parite tespit edilmiştir. Paritenin son değeri ise, bir ONS altının 44 dolar olması biçimindedir. Yani herhangi bir ülke merkez bankası, ABD Merkez Bankasına 44 dolar götürdüğünde bir ONS altın alabilecektir. (ya da almaya çalışacaktır) 1970’lere gelindiğinde ABD kendi altın stoklarını aşan miktarda doları dünya piyasalarına sürdü ve bunlar büyük ölçüde Avrupa piyasalarında dolaştı. Bunu üzerine Avrupa, doları altınla değiştirmek gibi bir yola girdi; daha doğrusu böyle bir tasavvurun içerisinde bulundu. Bunun üzerine ABD, 1970’lerin başında Breton Woods Anlaşması’nı tek taraflı olarak feshetti ve yükümlülüklerinden kurtuldu. Ancak hala Avrupa’da dolar stokları vardı ve dolar stokları ABD ekonomisini tehdit ediyordu. Öte yandan 1973’te Arap - İsrail savaşı çıkartıldı ve bunun sonucunda da petrol fiyatları üç dört katına çıktı. Avrupa, elindeki dolar stoklarını petrole harcamak zorunda kaldı. Önce petrol üreten ülkelere geçen dolarlar daha sonra bu ülkelerin silah alımlarıyla ya da paralarını ABD finans piyasalarında değerlendirmeleri suretiyle ABD’ye aktarıldı ABD böylece bu tehditten de kurtuldu. Küresel sermayenin çıkış noktası Amerika olmakla beraber, tüm dünyadaki finans kaynaklarını kullanmaktadırlar. Örneğin Japonya ABD’ye büyük oranda ihracat yapmaktadır; ama bu ihracatın bedelinin önemli bir bölümü, Amerika finans piyasalarında tutulmaktadır. Bu Avrupa ve diğer dünya ülkeleri içinde geçerlidir. Türkiye, bu durumu gördüğünden ya da ihtiyacı olduğundan Türk Parasını Koruma Kanunu uyarınca, ihraç edilen malların % 30’u yurt dışında kullanabilmek amacıyla dışarıda bırakırken kalan para 90 gün içerisinde ülke finans kurumlarına girmek zorundadır. Eğer 90 günü geçer ise tüm paranın (% 30’luk bırakma olmadan) gelmesi zorunluluğu vardır. Bu sayede ülke döviz rezervleri oluşmuştur. Küresel sermayenin bir coğrafyası yoktur. Bir ülkeye giriş yaparlar ve ülke ekonomisine katkı sağlarlar, ancak ülkede oluşabilecek bir olumsuzluk ya da istemedikleri bir sistem değişikliğinde bu ülkeden hızla çıkarak o ülkenin ekonomik krize ya da ülkenin yapısının zayıflığı nedeniyle ekonomik buhranlara kadar sürüklerler. Ülkemizin ekonomik borsa olan İstanbul Borsa’sı, yabancı yatırımcıların ağırlıklı olarak yatırım yaptıkları bir borsadır. Son dönemde yabancı yatırımcı oranı % 71’lere kadar çıkmıştır. Bu durum her an tetikte olunması gereken bir durumdur. Küresel sermaye iyidir, ancak eğer biz ürettiğimizden az tüketiyorsak, hatta ürettiğimiz kadar tüketiyorsak, küresel sermaye her zaman iyidir. Eğer aldığımız kaynakları bir materyal oluşturmadan sadece tüketiyorsak, bir süre sonra küresel sermaye kötü olacaktır. Bu iki ayrımı iyi yapmak gerekmektedir. Avrupa’nın gücü, Amerika’nın gücü kadardır. Çünkü 1970’ler de Avrupa ekonomik olarak gelişince, hatta kendi ekonomisinin Amerika’yı aşan bir boyuta ulaştığını fark edince, etkin bir güç meydana getirebileceklerini düşündüler. Bu sırada ABD’nin Avrupa gücünü bertaraf etmek için çabaladığını görüyoruz. Bu ekonomik savaş sürekli devam edecektir. Avrupa bir yere endeksli para bastığı sürece ancak, endekslediği ülkenin gücü kadar gücü olacaktır.